یکی از سوالاتی که معمولاً مراجعان نوجوان و جوان می پرسند این است که آیا با یکبار مصرف مواد مخدر معتاد می شویم؟
در پاسخ به این سوال چند نکته مهم و کلیدی را باید در نظر داشت. که سعی می کنم روزانه به تعدادی از آنها اشاره کنم.
خطای بنیادین اسناد چه نقشی در اعتیاد دارد؟
در روانشناسی خطاهای بنیادینی وجود دارد که اکثر مردم ممکن است به آن دچار شوند. یکی از این خطاهای بنیادین همین موضوع است. انسانها همواره فکر می کنند اتفاق بد برای آنها نمی افتد و یا آنها با دیگران فرق دارند . فکر می کنند شخصیتی سوپر من و اسپایدرمن دارند و می توانند از مشکلات رایجی که ممکن است گریبان دیگران را بگیرد، فارق شوند. این یک توهم فکری است که در بسیاری از مواقع نتیجه ای منفی و مخرب دارد.
برای نمونه اکثر انسانها فکر می کنند که تصادف با سرعت بالا برای دیگران اتفاق می افتد و این اتفاق هرگز برای ما رخ نمی دهد. فکر می کنیم طلاق تنها برای دیگران اتفاق می افتد برای همین مشاوره پیش از ازدواج را جدی نمی گیریم و یا فکر می کنیم ما هرگز معتاد نمی شویم و اعتیاد برای دیگران است!!!
لطفاً این نکته را در نظر داشته باشید که تمامی افرادی که حتی به واسطه مصرف مواد مخدر دچار مرگ شده اند نیز روزی فکر نمی کردند معتاد شوند و یا مصرفشان امری طولانی مدت و خطرناک گردد.
در صورتی که منطقی فکر کنید می بینید که ما نیز ممکن است دچار مشکلاتی که دیگران را دچار کرده است شویم و این امری واقعی است. به بیانی دیگر، وقتی میلیونها نفر تاکنون دچار مشکلات جدی اعتیاد و مواد مخدر و یا عوارض جدی آن شده اند، این امر برای ما نیز ممکن است اتفاق بیافتد. بهتر است این خطای بنیادی را اینگونه برطرف کنیم :
- من نیز ممکن است تصادف کنم ، همانگونه که دیگران تصادف می کنند.
- من نیز ممکن است بیمار شوم ، همانگونه که دیگران بیمار می شوند.
- من نیز ممکن است دچار مشکلات و عوارض مصرف مواد مخدر شوم، همانگونه که دیگران دچار شده اند.
با اولین بار مصرف مواد مخدر، چه اتفاقی در مغز انسان می افتد؟
با توجه به نوع ماده مصرفی، فرایند کلی بدن تفاوت هایی دارد ولی در اکثر موارد اتفاقات زیر رخ خواهد داد :
با اولین بار مصرف مواد مخدر، مغز فرد شروع به آزاد کردن دوپامین می کند. دوپامین در اصل ماده ای است که سبب لذت بردن ما از زندگی می شود و هر آنچه ما در زندگی انجام می دهیم و برایمان لذت بخش است ناشی از آزاد شدن هورمون ها در بدن می باشد. یکی از این هورمون ها که نقش بسیار مهم و پر رنگی در اعتیاد و البته خلق ما ایفا می کند، دوپامین است.
به بیانی دیگر هر کاری که برای شما لذت بخش است به دلیل ترشح دوپامین می باشد. هر کاری بسته به نگرش های ذهنی فرد میزان متفاوتی از دوپامین را در مغز آزاد می کند. برای نمونه خوردن یک غذای خوشمزه 60 تا 80 واحد دوپامین را در مغز شما آزاد می کند و یا یک رابطه جنسی مناسب، حدود 100 واحد دوپامین در مغز آزاد می کند.
دوپامین با اعتیاد ارتباط زیادی دارد. در واقع انسانها به گونه ای رفتار می کنند که به طور مداوم به دنبال آزاد شدن دوپامین هستند . برای همین است که یک رابطه جنسی خوب، یک غذای خوشمزه، خرید کردن و یا داشتن یک خانه مجلل، برای بیشتر مردم لذت بخش است. راز آن در ترشح دوپامین است.
مواد مخدر بسته به نوع آن ماده می تواند بین 100 تا 1300 واحد دوپامین را به طور ناگهانی و شدید در مغز آزاد کند و همین باعث ایجاد حالت سرخوشی در فرد می شود. این حالت سرخوش سبب ایجاد سیناپس ها و یا اتصال رشته های عصبی خاصی در مغز می شود که فرد را برای مصرف بیشتر و دفعات بعدی به شدت تحریک می کند.
فرد مصرف کننده با مصرف مواد مخدر دوپامین زیادی آزاد می کند، دوپامین کانال های دستوری مغز که به آنها سیناپس می گویند را به یکدیگر متصل می کند و فرد پس از مدتی در اثر این اتصال سیناپسی معتاد به مصرف مواد مخدر می شود.
لذا می بینیم که حتی با یکبار مصرف مواد مخدر نیز این سیناپس ها شکل می گیرد و احتمال اعتیاد فرد وجود دارد. البته قابل ذکر است میزان مصرف مواد مخدر، طریقه مصرف آن، کیفیت جنس مصرفی، سن مصرف کننده، نوع ماده مخدر و ... همگی بر شدت و کمیت این اتصالات سیناپسی و تغیرات مغزی نقش دارند.
با تشکر
شیرین زاده - روانشناس و درمانگر غیر دارویی سو مصرف مواد مخدر
